وظیفه نمای ساختمان این است که نه تنها به عنوان مانعی بین درون و بیرون بنا عمل کند بلکه باید طوری طراحی شود که نماینده هویت ساختمان باشد. در طراحی نمای ساختمان هیچ فرآیند ثابتی وجود ندارد که همه باید آن را رعایت کنند زیرا این مهم رابطه مستقیمی با ذهن خلاق معمار و میزان دانش او از فرهنگ، اجتماع، اقلیم و غیر دارد؛ اما هنوز هم ممکن است این پرسش ایجاد شود که: «چطور نمای ساختمان را طراحی کنیم؟» ما در مقاله دیگری از خانه عمران به این سؤال پاسخ می دهیم.

طراحی نمای ساختمان چیست؟

نما معمولاً جلوی یک ساختمان اشاره دارد که قسمت جدایی ناپذیری از شخصیت ساختمان است. همانطور که انسان ها لباسی فاخر بر تن می کنند تا خود را آنگونه که هستند معرفی کنند، نمای ساختمان نیز جلوه ای از ماهیت درونی و بیرونی او است.
طراحی نمای ساختمان به معنای استفاده از هنر، متریال و مفهوم جهت جان بخشیدن به یک بنا است. یک طراحی منحصر به فرد و در عین حال زیبا می تواند به طور ناگهانی هویت ساختمان و نحوه درک آن توسط مردم را تغییر دهد. این ویژگی قدرت بالای طراحی را نشان می دهد، چیزی که بی وقفه باید برای بهبود رابطه انسان با ساختمان استفاده شود.

اهمیت طراحی نمای ساختمان در معماری

هر نمای ساختمان زمانی موفقیت آمیز است که شخصیت خود را بیان کند. این مهم نه تنها روند شهری را بهبود می بخشد بلکه باعث افزایش سطح تعامل و آرامش مردم می شود. طراحی نمای ساختمان به دلایل زیر دارای اهمیت است:

مانعی در برابر عوامل خارجی: نما شبیه لباس بدن انسان است، جایی که ما متناسب با بدن خود لباس می پوشیم. طراحی نمای ساختمان باید از طریق مواد، سیستم ها، تکنیک ها و سایر موارد با شرایط آب و هوایی منطقه (اقلیم) سازگار شود.
افزودن ارزش و هویت: طراحی نما باید نشان دهنده هویت و جایگاه ساختمان باشد و جزئیات آن را در نهایت زیبایی و عملکرد نشان دهد.
تهویه طبیعی و عایق صوتی: در حالی که نمای ساختمان مانعی برای بیرون است اما همچنین به محیط داخلی خود متصل باشد. تطبیق با تهویه مناسب و استفاده خوب از مواد می تواند طراحی مناسبی به عنوان خروجی دلخواه ارائه دهد. اثبات میزان مناسب تغییرات هوا و عایق صوتی در طراحی نمای ساختمان مهم است.
بهره وری در انرژی: به غیر از ایجاد راحتی و زیبایی، سبک طراحی باید مطابق با محیط اطراف باشد. می توان به این موضوع فکر کرد که چگونه نمای ساختمان با نور خورشید، هجوم باد و سایر موارد مقابله می کند تا بهره وری به اوج خود برسد.

نحوه طراحی نمای ساختمان چگونه است؟

همۀ ما می دانیم که انتخاب نوع نما یکی از مهم ترین تصمیمات طراحی است که هر معمار باید انجام دهد. فاکتورهای زیادی از جمله سبک معماری، رنگ، متریال، ویژگی ها، نورپردازی و محوطه سازی وجود دارند که باید هنگام طراحی نما برای ساختمان باید در نظر گرفت. نکته اصلی دستیابی به تعادل بین عناصر مختلف ساختمان است.

مراحل گام به گام طراحی نمای ساختمان به شرح زیر هستند:

1- انتخاب سبک معماری

ابتدا باید با ویژگی های اصلی سبک های مختلف معماری و آنچه در مورد آن ها وجود دارد را بشناسید. آیا سبک معماری باید مدرن باشد یا سنتی؟ ممکن است از هر دو سبک به صورت ترکیبی استفاده کنید. سبک معماری نما باید در برگیرنده متدهای نوین طراحی، نوع کاربری ساختمان، اقلیم و هویت شهر باشد.

یقیناً نمای ساختمان اداری یا مسکونی متفاوت است زیرا یکی فضایی برای کار است و دیگری فضایی خصوصی برای زندگی! این مورد دربارۀ فضاهای تجاری، ورزشی، تفریحی و غیره نیز صادق است. سبک معماری چه مدرن و چه سنتی، باید تداعی کننده کاربری و اقلیم منطقه باشد.

2- انتخاب متریال مناسب

هنگامی که طرحی را برای نمای ساختمان انتخاب کردید، وقت آن است که در مورد نوع متریال تصمیم گیری کنید. برخی از سبک های معماری مصالح خاصی را می طلبند، مثلاً آجر تداعی کننده نمای سنتی است که فرهنگ و تاریخ را نمایان می کند. شیشه یا سنگ مصالحی برای سازه های مدرن و امروزی هستند.

اصول انتخاب مصالح ساختمانی برای نما باید براساس سبک معماری، کاربری ساختمان و مصالح موجود در آن منطقه باشد. مصالح مورد استفاده در نمای یک ساختمان تجاری متفاوت از ساختمان مسکونی است. همچنین باید به این نکته توجه کرد در یک منطقه، چه نوع مصالح موجود است!

3- انتخاب رنگ مناسب

در بیشتر موارد، انتخاب رنگ باید شامل رنگ زمینه غالب، یک رنگ تأکیدی و یک رنگ مناسب برای قاب پنجره ها و درب ها است. می توانید یک کنتراست مناسب از رنگ ها را ایجاد کنید، مثلاً رنگ سفید را با رنگ چوب تیره مخلوط کنید. از رنگ های شاد به عنوان رنگ غالب پرهیز کنید و آنها را به عنوان رنگ تأکیدی استفاده کنید.

در انتخاب رنگ فقط مطمئن شوید که بافت های طبیعی مواد مانند چوب، سنگ و آجر را در نظر بگیرید. نمای سنگی به رنگ های خنثی نیاز دارد و نمای آجری به رنگ های گرم و خنثی! اگر نمای ساختمان را برای یک مرکز مخابرات طراحی می کنید، انتخاب هوشمندانه رنگ های گرم مانند قرمز و زرد در جزئیات نما عالی خواهند بود.

4- استفاده از نورپردازی

نورپردازی نمای ساختمان را کامل می کند زیرا عناصر مهم طراحی را در شب به نمایش می گذارد. نورپردازی زیبایی و عناصر مهم طراحی نما را برجسته می کند تا به این صورت، ناظران بتوانند ساختمان را تشخیص داده و با آن ارتباط برقرار کنند؛ اما میزان، شدت و محل نورپردازی بسیار مهم است.

نورپردازی نباید عناصر اصلی نما را پنهان کند، مثلاً شدت روشنایی به قدری است که عنصر معماری به خوبی دیده نمی شود و نور بیشتر توجه مخاطب را جلب می کند. باید توازنی بین نور و تاریکی جهت برجسته کردن عناصر معماری ایجاد شود. هدف نهایی مهم جلوه دادن نمای ساختمان در شب است.

نرم افزارهای مورد استفاده در طراحی نمای ساختمان

یک مهندس برای طراحی نما به برنامه های زیر نیاز پیدا خواهد کرد:

اتوکد (AutoCAD)

اتوکد که توسط شرکت اتودسک توسعه یافته است که برای پروژه های معماری اعم از طراحی دو بعدی و سه بعدی استفاده می شود. اتوکد نرم افزاری کامل و کاربردی برای طراحی نما است. شما می توانید با ترکیبی از ابزار مدل سازی، سطحی و مشبک، مدل های واقع گرایانه ای را از نما ایجاد کنید. در ایران و بسیاری کشورهای دیگر، اتوکد هنوز بهترین برنامه طراحی نمای ساختمان است. برای هر مهندس عمران و معماری، شرکت در دوره آموزش اتوکد از نون شب هم واجب تر است.

رویت (Revit)

رویت نرم افزاری برای مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM) است که توسط اتودسک ساخته شده است. این ابزار قدرتمند برای بخش معماری ساختمان مفید است زیرا تمام ویژگی های مورد نیاز معماران را در خود دارد. هر نوع نمای ساختمان به لطف رویت قابل طراحی و مدیریت است. یک مزیت بزرگ آموزش برنامه رویت مدلسازی به صورت مشارکتی است که همه طراحان را در یک پروژه دور هم جمع می کند.

تری دی مکس (3DS Max)

سومین برنامه ساخت شرکت اتودسک، تری دی مکس نام دارد. این نرم افزار شبیه به اتوکد است اما به خاص برای طراحی سه بعدی ساخته شده است. این نرم افزار که عمدتاً در صنعت بازی های ویدیویی مورد استفاده قرار می گیرد اما توسط معماران برای تجسم سازی نمای ساختمان نیز به کار گرفته می شود. ایجاد یک طرح سه بعدی از نما برای ارائه به مشتری و ایجاد یک تصویر واقعی از ساختار کلی بنا، ضرورت آموزش تری دی مکس را مهندسان الزامی کرده است.

آرشیکد (ArchiCAD)

آرشیکد یک نرم افزار معماری مبتنی بر CAD است که توسط شرکت گرافیکسافت تولید شده است. این نرم افزار ابزاری کامل برای معماران است که به آنها این امکان را می دهد تا پیش نویس سه بعدی و دو بعدی، تجسم یا مدل سازی ساختمان را انجام دهند. با این برنامه می توان تمام جنبه های کار مهندسی و طراحی را مدیریت کرد. آرشیکد امکان طراحی نما و محیط اطراف ساختمان را نیز فراهم کرده است.

اسکچاپ (SketchUp)

اسکچاپ یک برنامه بصری قدرتمند برای طراحی دو بعدی و سه بعدی ساختمان است. با استفاده از این برنامه در وقت خود صرفه جویی خواهید کرد زیرا یادگیری آن آسان است. می توانید از اسکچاپ برای طراحی های سه بعدی استفاده کنید اما برای نقشه های دو بعدی مقیاس پذیر و دقیق نیز ایده آل است. استفاده از این برنامه و میزان تقاضا برای آن کمتر از اتوکد، رویت و تری دی مکس است.

کلام آخر

طراحی نمای ساختمان گامی بلند در ارائه بناهایی در خور نیاز است. نما باید از یک سو نمایانگر هویت شهر و مردمانش باشد و از سویی دیگر ارزش جدید خلق کنند. این مهم به وسیله مهندسان معمار امکان پذیر است، آنهایی که به دنبال تغییر ظاهر شهر و دمیدن روح شادی و سرزندگی به این کالبد خسته هستند!