حدود اختیارات مهندس ناظر عمران و معماری در ساختمان
مهندس ناظر عمران و معماری در ساختمان دارای اختیارات، وظایف و مسئولیت هایی است که به موجب آن باید پروژه ساختمانی را برای اساس اصول مدرج در مقررات ملی نظارت کند. حدود اختیارات مهندس ناظر اغلب برای بسیاری از سازندگان و مالکان جای پرسش است! حتی فارغ التحصیلان یا مهندسانی که قصد ورود به حرفه مهندسان را دارند نیز از مسئولیت های ناظر ساختمان اطلاعات دقیق ندارند. بنابراین، برای بر طرف کردن هرگونه ابهام، ما در خانه عمران در مورد شرح وظایف و اختیارات مهندس ناظر عمران و معماری در ساختمان صحبت می کنیم.
مهندس ناظر عمران و معماری کیست؟
مهندس ناظر (Resident Engineer) مسئول بازرسی، نظارت و کنترل عملکرد پروژه است. او نماینده اصلی مراجع قانونی مانند نظام مهندسی و شهرداری است و مسئول اطمینان از مطابقت پروژه با استانداردها و ضوابط شهرسازی است. مهندس ناظر شخصی حقیقی یا حقوقی است که حداقل مدرک کارشناسی در رشته عمران یا معماری را دارد.
او دارای پروانه اشتغال به کار نظام مهندسی است و به صورت قانونی مسئول صحت عملیات ساختمان براساس ضوابط، آئین نامه ها و مقررات شهرسازی است. مهندس ناظر وظیفه دارد گزارش های مربوطه از مراحل مختلف ساخت و ساز را به شهرداری ها تسلیم کند. او همچنین باید به صورت مستمر در محل پروژه حضور داشته باشد.
حدود اختیارات مهندس ناظر عمران و معماری در ساختمان
اختیارات مهندس ناظر بدین معناست که او قادر است به هر فعالیتی اجرایی که به دور از مقررات باشد ایراد بگیرد. اختیارات او به حدی است که می تواند مالک را ملزم به اصلاح مشکلات کند. او می تواند دستور تخریب قسمتی از ساختمان را بدهد، به طوری که هیچ مقام دیگری نمی تواند درخواست را رَد کند!
ناظر ساختمان اختیار تام در همۀ امور اجرایی دارد. او کسی است که بر نحوه عملکرد مجری نظارت می کند. او هرگونه تخلف سازه ای و معماری را باید به مراجع قانونی گزارش کند. او حتی می تواند بدون توجه به نقشه های مصوب و تنها بر حسب قضاوت مهندسی، تخلف یا عدم اجرای صحیح پروژه را گزارش کرده و دستور توقف عملیات ساختمانی را بدهد.
همچنین، اغلب سؤال می شود: «مسئولیت مهندس ناظر ساختمان چند سال است؟» یعنی یک مهندس ناظر تا چه زمانی مسئولیت عواقب مربوط به یک پروژه ساختمانی دارد! برای مثال، 15 سال بعد ساختمانی دچار مشکل مهندسی می شد، آیا ناظر مسئولیتی دارد؟ باید بگوییم: «مرور زمان در مسئولیت مهندسان ناظر بر حسب عمر مفید ساختمان است.» مهندس ناظر عمران و معماری از اتمام پروژه تا پایان عمر آن، مسئول برطرف کردن مشکلات ساختمان مربوطه است.
نکته: هیچ فرد یا سازمانی نمی تواند مهندس ناظر را عوض کرده یا او را وادار به استعفاء کند! مگر اینکه ناظر خود راضی به استعفاء شود. فقط در صورت فوت یا در ایران نبودن ناظر امکان تعویض او وجود دارد.
وظایف مهندس ناظر عمران و معماری
مسئولیت های مهندس ناظر بر همۀ حوزه ها اعم از سازه، معماری، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات برقی و نقشه برداری است. در زیر بخش های مهمی از وظایف ناظر آورده شده اند:
تخریب و گودبردای
- کنترل اطلاعات و مشخصات فنی نقشه های سازه و گودبرداری
- کنترل اقدامات الزامی سازنده قبل از تخریب بنا
- کنترل اخذ مجوزهای لازم توسط سازنده و بررسی مفاد آنها
- کنترل شیوه تخریب با الزامات و رعایت تمهیدات لازم فنی و ایمنی قبل از شروع تخریب
- ارزیابی گزارش ژئوتکنیک و شرایط خاک محل احداث ساختمان (صدور دستور انجام آزمایش های خاک و بررسی های ژئوتکنیکی در صورت لزوم)
- کنترل و انطباق مرحله اجرای گودبرداری با نقشه ها، مشخصات فنی و الزامات مقررات ملی ساختمان
ساخت و بتن ریزی پی
- کنترل در نحوه ساخت فونداسیون و انطباق آن با نقشه های سازه و معماری (موقعیت، ابعاد، شکل، آماده سازی بستر و زهکشی)
- کنترل نحوه قالب بندی ها شامل آماده سازی، پایداری و موقعیت قالب ها، ابعاد و فاصله بازشوها و سایر مقررات فنی
- کنترل نوع فولادهای مورد استفاده در سازه و پی
- کنترل نحوه آرماتورگذاری فونداسیون و انطبقا آن با نقشه های سازه اعم قطر، طول، خم، وصله، پوشش بتن، موقعیت، تعداد، پایداری، نحوه به هم بستن و حداقل فاصله آزاد بین میلگردها، لقمه ها و خرک ها و سایر مقررات اجرایی
- کنترل طرح اختلاط بتن فونداسیون، نحوه جابجایی بتن، ریختن و جادادن بتن (بررسی شرایط آب و هوایی، استفاده از تجهیزات مناسب، یکنواختی در بتن ریزی، آماده کردن سطوح تماس بتن، ارتفاع سقوط بتن، چگونگی ریختن بتن در قالب ها) و سایر مقررات فنی
- کنترل ویبره بتن فونداسیون، حفاظت و عمل آوری بتن، بررسی زمان مناسب باز کردن قالب ها و سایر الزامات فنی
- صدور دستور نمونه گیری به منظور انجام آزمایش های لازم برای سنجش مقاومت بتن پی
ساخت ستون و تیر فلزی و بتنی
- کنترل میل مهارها از نظر تعداد، اندازه، خم، محل قرار گیری، طول قسمت رزوه، فاصله و سایر مقررات فنی
- کنترل صفحه ستون ها از نظر ابعاد، جهت قرار گیری، تراز بودن، محل و اندازه سوراخ ها، اندازه صفحات اتصال و دیگر مقررات اجرایی
- کنترل ستون ها با جزئیات نقشه های اجرایی از نظر محل قرارگیری، سالم بودن تیرآهن ها، نوع و نمره صحیح آنها، مشخصات جوش، ابعاد و فاصله تسمه ها، نوع ورق ها و ابعاد آن ها، رواداری انحناء و پیچیدگی، برون محوری جان، گونیا بودن بال، موقعیت دقیق صفحات و نبشی های زیر سری تیرها و موارد دیگر
- کنترل نصب ستون ها از نظر استفاده از وسائل مناسب، محل دقیق نصب، مهار کافی، تمیز بودن انتهای ستون و کف ستون، رعایت جزئیات اتصال، رواداری های تابیدگی کف ستون، گونیا بودن اتصال کف ستون، شاغولی بودن ستون، وصله ستون ها و سایر مقررات فنی
- کنترل ساخت ستون های بتنی از نظر ابعاد، پوشش بتن، نحوه بتن ریزی، میلگردهای مورد استفاده، فاصله خاموت ها و آرماتورهای طولی، عمل آوری بتن، نحوه اورلب کردن با میلگردهای انتظار و موارد دیگر
- کنترل نحوه ساخت و نصب تیرها از نظر نوع و نمره صحیح آنها، کنترل اعوجاج، پُر کردن جان تیر در محل های لازم، نصب ورق های تقویتی لازم، ، رعایت جزئیات اتصال و سایر موارد اجرایی
- کنترل ساخت تیرهای بتنی از نظر ابعاد، پوشش بتن، نحوه بتن ریزی، میلگردهای مورد استفاده، فاصله خاموت ها و آرماتورهای طولی، عمل آوری بتن، نحوه اورلب کردن با میلگردهای انتظار و موارد دیگر
سقف، بادبند و جزئیات اتصالات
- کنترل بادبندها از نظر محل نصب، نمره، پلیت های اتصال و سایر الزمات فنی
- کنترل و بررسی اجرای سقف ها از نظر نوع سقف (تیرچه بلوک، عرشه فولادی و موارد دیگر)، فواصل، جزئیات بتن ریزی و سایر موارد
- کنترل نحوه انجام جوشکاری اعم از دستگاه ها و لوازم مناسب، ابعاد و اندازه ها، محل جوشکاری، نحوه اجرای جوشکاری، صدور دستور انجام آزمایش های جوشدر صورت نیاز
- کنترل نحوه اجرای اتصالات پیچ و مهره ای از نظر کیفیت نوع مصالح، اندازه و محل سوراخ ها و سایر مقررات فنی
بررسی جزئیات ساختمان
- کنترل رعایت جزئیات اجرائی دیوارهای داخلی و خارجی ساختمان و انطباق آن با نقشه ها و مشخصات فنی از نظر مقررات سازه ای و لرزه ای
- کنترل جزئیات اجرائی پشت بام از نظر ابعاد و اندازه ها، شیب بندی، آبرو ها، عایق کاری مصالح و سایر موارد فنی
- کنترل جزئیات راه پله و نحوه ساخت آن
- کنترل صحت و محل اجرای لوله کشی ها، کانال ها و تاسیسات مکانیکی و برقی
- کنترل صحت اجرا و محل جزئیات اجرائی دودکش ها، هواکش ها و داکت ها
- کنترل محل قرار گیری چاه ها و نحوه اجرای اتصال سیستم فاضلاب
- بررسی جزئیات نمای ساختمان از منظر الزامات اجرایی نما
- کنترل مصالح ساختمانی از نظر مشخصات فنی و استانداردهای ملی ایران، نحوه تهیه، حمل، نگهداری و انطباق با نقشه ها
- اعلام دستور انجام آزمایش از مصالح ساختمانی در صورت عدم انطباق با مقررات
- مستند سازی و ثبت و تکمیل دفترچه اطلاعات ساختمان
گزارش مرحله ای مهندس ناظر عمران و معماری چیست؟
حداقل گزارش های ناظر از مراحل مختلف ساختمان به شرح زیر است:
- تخریب
- گودبرداری
- فونداسیون
- اسکلت (برای اسکلت بتنی اجرای هر سقف به صورت جداگانه و برای فولادی گزارش اسکلت و سپس هر سقف)
- سفت کاری
- نازک کاری
- اتمام عملیات
همچنین گزارش مرحله ای مهندس ناظر باید شامل موارد زیر باشد:
- شمارۀ پرونده
- شماره پلاک های ثبتی
- شماره و نوع پروانه
- نام مالک و آدرس ملک
- جدول متراژ مجاز
- جدول متراژ موجود
- کروکی ملک
- نوع تآسيسات
- نوع سازه
- گذر
- ابعاد، طول و عرض زمين
- نوع سقف
- تعداد طبقات و تعداد زير زمين
- تعداد درختان
- توضيحات مهندس ناظر
- مهر، امضا و نام مهندس ناظر پای گزارش
- تاريخ گزارش دهی
- وضعيت خلاف و يا عدم خلاف پروژه
نکته: گزارش مرحله ناظر در بسياری از شهرها در كارتابل مهندسی قرار دارد و در تهران از طریق دفاتر خدمات الكترونيک شهر ثبت و اسكن می شود.
کلام آخر
وظایف و اختیارت مهندس ناظر عمران و معماری در ساختمان به قدری حساس و مهم هستند که او می تواند دستور تخریب قسمتی از پروژه را به دلیل سهل انگاری در اجرا را صادر کند. مهندس ناظر کسی است که تمام امور اجرایی پروژه را نظارت می کند و صحت انجام هر مرحله از پروژه را به مراجع قانونی گزارش می دهد.
دیدگاهتان را بنویسید