آموزش نقشه خوانی ساختمان به کلیه دست اندرکاران پروژه های ساختمانی ضروری است زیرا اجرای اصولی بنا به نحوه قرائت صحیح نقشه های معماری و سازه بستگی دارد. به عبارتی، نقشه های ساختمانی پلان های دو بعدی هستند که تمام جزئیات مورد نیاز یک پروژه را در خود دارند. این جزئیات برای اخذ پروانه و شروع فرآیند ساخت و ساز لازم هستند.

هر فرد مسئول در کارگاه باید مهارت نقشه خوانی ساختمان را دارا باشد. بهتر است بگوییم: «اگر فردی می خواهد در امر اجرای ساختمان موفق عمل کند، باید به قرائت نقشه تسلط داشته باشد.» اما چرا آموزش نقشه خوانی ساختمان برای مهندسن فعال در حوزه طراحی، نظارت و اجرا ضروری است؟ برای پاسخ با خانه عمران همراه باشید.

نقشه ساختمانی چیست؟

نقشه های ساختمانی نمای گرافیکی از شکل ظاهری بنا قبل از ساخت هستند. سازندگان و پیمانکاران از نقشه ها برای احداث انواع ساختمان ها استفاده می کنند. نقشه های ساختمانی همچنین در هنگام تخمین هزینه یک پروژه و تهیه بودجه نیز مفید هستند. خواه در حال ساخت خانه ای جدید باشید و یا در حال بازسازی خانه قدیمی، نقشه ها راهنمای آن چیزی هستند که از ذهن به واقعیت تبدیل می شوند.

این نقشه ها توسط نقش کش ساختمان با نرم افزار اتوکد (AutoCAD) و با استناد به ضوابط و مقررات شهرداری ترسیم می شوند. پای هر نقشه ساختمانی جای امضاء و مهر مهندس دیده می شود. این بدان معناست که نقشه به شکلی اصولی و مهندسی ترسیم شده است. نقشه ها سپس با تأید مراجع قانونی مانند شهرداری، وارد فاز اجرا می شوند. اینجاست موضوع مهمی مانند «نقشه خوانی» وارد میدان می شود.

زاویه دید نقشه های ساختمانی

هنگام مشاهده نقشه، درک زاویه دید بسیار مهم است. سه نوع زاویه دید مرسوم وجود دارند که معماران معمولاً از آن ها برای ترسیم استفاده می کنند:

نقشه پلان (Plan): نقشه پلان، طرحی روی صفحه افقی است که نمایی از یک سازه را از بالا نشان می دهد. هر طبقه از ساختمان نقشه پلان منحصر به خود را دارد، مثلاً پلان طبقات، پلان فونداسیون، پلان تیرریزی، پلان بام و موارد دیگر.
نقشه ارتفاع (Elevation): نقشه ارتفاع، طرحی روی صفحه عمودی است که نحوه دید ساختمان هنگام مشاهده از قسمت جلو، عقب، چپ یا راست را به تصویر می کشد که می توان شامل نقشه های داخلی نمای خارجی باشد.
نقشه مقاطع (Section): نقشه مقاطع، طرحی ازساختمان بر روی صفحه عمودی است که فضای داخل را برش می زند تا قسمت خاصی از ساختار را به تصویر بکشد. نقش مقاطع عناصری مانند جزئیات اجرایی، سازه ای، ارتفاع طبقات، راه پله و موارد دیگر را نمایش می دهد.

انواع نقشه ساختمانی

نقشه های ساختمانی به انواع زیر تقسیم می شوند:

نقشه های معماری: شامل نقشه های تیپ طبقات، جانمایی فضاهای مختلف (اتاق خواب ها، آشپزخانه، دستشویی و حمام و غیره)، مقاطع و نماها است.
نقشه های سازه: شامل نقشه های اجرایی با جزئیات ساخت تیر، ستون، فونداسیون، دیوار برشی و موارد دیگر است.
نقشه های تأسیسات برق: این نقشه ها مربوط به سیم کشی برق، تلفن، آنتن و سایر موارد است.
نقشه های تأسیسات مکانیک: حاوی اطلاعات مربوط به سیستم هایHVAC ، کانال کشی کولر و لوله کشی آب و فاضلاب است.

نقشه خوانی ساختمان چیست؟

نقشه مجموعه ای دو بعدی از اشکال، خطوط و علائم است که نمایشی بصری دقیقی از چگونگی نگاه طراح به یک ساختمان را ارائه می دهد. نقشه ها معمولاً ابعاد، اندازه ها، مصالح ساختمانی و محل دقیق قرارگیری کلیه اجزا را مشخص می کنند تا مجریان بتوانند با استفاده از آنها، دیدگاه طراح را تشخیص داده و در محل اجرا کنند. کاری که مجریان انجام می دهند را نقشه خوانی گویند.

نقشه خوانی ساختمان مهارتی ویژه برای مسئولین اجرایی پروژه قلمداد می شود زیرا رابطه مستقیمی با نحوه اجرای اصولی ساختمان دارد. برای مثال، یک مهندس اجرایی باید فاصله، تعداد و نمره خاموت های ستون از یکدیگر را تشخیص دهد. برای تراز ارتفاع طبقات، مهندس باید از روی نقشه معماری مقدار تراز تمام شده طبقات را تشخیص دهید و از این طریق بتواند راه پله (مثلاً تعداد پله) را طراحی کند.

اهمیت آموزش نقشه خوانی ساختمان

نقشه ها همه افراد درگیر در ساخت و ساز از جمله پیمانکار، کارگران، سازندگان، مالکان و مهندسین را در یک مسیر قرار می دهند. اما چیزی که این مسیر را تقویت می کند، نقشه خوانی است.

اگر مالک مهارت نقشه خوانی نداشته باشد، چطور می تواند بر حسن انجام کار افراد نظارت کند؟ اگر پیمانکار نتواند علائم نقشه ها را تشخیص دهد، چطو می توانید اکیپ اجرایی را هدایت کند؟ اگر مهندس اجرایی نتواند از روی نقشه، میلگرد آجدار و ساده را تشخیص دهد، دانش آکادمیک او چه ارزشی دارد؟ اگر مهندس ناظر نتواند جزئیات اجرایی را درک کند، شاهد چه فجایعی در آینده خواهیم بود؟

اینجاست که به راحتی می توان به اهمیت آموزش نقشه خوانی ساختمان پی بُرد. شما به عنوان یک فرد مسئول در اجرای ساختمان، باید از تک تک عناصر موجود در نقشه های معماری، سازه و تأسیسات سَر در بیاورید. عدم تسلط شما به نقشه خوانی ساختمان به معنای متحمل شدن هزینه ها سنگین مالی و معنوری خواهد بود.

3 نکته دربارۀ آموزش نقشه خوانی ساختمان

اگر تازه یادگیری نقشه خوانی ساختمان را شروع کرده اید و آماده کار برای ساخت یک پروژه ساختمانی هستید، باید با این اصول مطالعه اولیه طرح آشنا شوید. نکته های زیر به شما یک درک اولیه از قرائت نقشه را ارائه می دهد اما اگر می خواهید در این زمینه تبدیل به یک متخصص شوید، برای در یک دوره آموزشی نقشه خوانی ساختمان در مؤسسه خانه عمران شرکت کنید.

به هر روی، بریم ببنیم نکته های مربوط به نقشه خوانی چیستند:

1- با قسمت اطلاعات نقشه شروع کنید

اطلاعات در قسمت راست و پایین نقشه قرار دارد و اولین پیامی است که در نقشه های ساختمانی مشاهده خواهید کرد. اطلاعات نقشه شامل جزئیات مهمی مانند نام پروژه، شماره طرح، تاریخ ترسیم، اطلاعات مکان، اطلاعات تماس، شهرداری منطقه مورد احداث، اسم کارفرما و اطلاعات دیگر است. اطلاعات همانطور که از نامش پیداست، برای آگاه کردن کاربر در مورد مشخصات سازه در دست احداث است.

2- علائم نقشه را یاد بگیرید

در آموزش نقشه خوانی ساختمان درک علائم نقشه بسیاری ضروری است. به عنوان مثال، نقشه های الکتریکی دارای نمادهایی هستند که محل قرارگیری یک خروجی را نشان می دهند یا یک علامت در گوشه سمت راست می تواند نمادی از شمال نقشه باشد. نمادهای استانداردی برای انواع خاصی از پروژه ها وجود دارند، اما برخی از معماران و شرکت های ساختمانی از نمادهای سفارشی خود استفاده می کنند. آشنایی با علائم، درک نیازهای نقشه را آسان تر می کند.

3- مقیاس و جهت گیری نقشه را پیدا کنید

تمام نقشه ها با مقیاس مشخصی رسم شده اند. مقیاس نقشه تفاوت بین اندازه ساختار اصلی در واقعیت و اندازه نقشه را نشان می دهد. به عنوان مثال، نقشه های پلان با مقیاس 1 در 100 (1:100) ترسیم می شوند، یعنی یک دیوار یک متری در واقعیت به اندازه 100 برابر یا یک میلی متر در نقشه کوچک تر می شود. اگر هر کسی در فرآیند ساخت و ساز، از مقیاس نادرستی استفاده کند، در قرائت صحیح نقشه، مشکلات جدی پیش می آید. مقیاس در نقشه های نما و برش ها اغلب متفاوت است.

فواید مهارت نقشه خوانی ساختمان

آموزش نقشه خوانی ساختمان بتنی و فلزی باعث می شود افراد بتوانند با کسب مهارت لازم، آینده شغلی خود را بهبود بخشند. اگر مهندس هستید، باید بدانید که همه افراد در کارگاه چشم به شما دارند. کارگران دستورات اجرایی را از شما می گیرند، کارفرمای پروژه اطلاعات خروجی کار را از شما می خواهد. اما اگر در نقشه خوانی مهارت لازم را نداشته باشید، همه اینها دچار مشکل خواهد شد.

برای موفقیت در صنعت ساختمان و داشتن چشم انداز شغلی مناسب، نقشه خوانی یک ضروری اجتناب ناپذیر است. به محض اینکه همه کارها تحت نقشه ها به درستی تعیین تکلیف شوند، مالک ساختمان می تواند از نیروی کار، مصالح و تجهیزات مناسب در محل و در زمان مناسب مطمئن شود. در غیر این صورت، غیرممکن است که مدیران پروژه بتوانند در روند اجرا با موفقیت روبرو شوند.

تعیین بازه زمانی دقیق در اطراف یک پروژه یکی دیگر از مواردی است که مهارت در نقشه خوانی می تواند تأثیر شگرفی بر آن داشته باشد. پارامترهای مختلفی وجود دارند که در این مرحله در نظر گرفته می شوند مانند مواردی که توسط تیم پروژه قابل کنترل هستند، به عنوان مثال تعداد کارگران در محل و مواردی که خارج از کنترل افراد هستند، به عنوان مثال آب و هوا یا زمان مورد نیاز برای بتن ریزی!

کلام آخر

کاملاً آشکار است که نقشه های ساختمانی به عنوان یک جزء اساسی در روند برنامه ریزی در نظر گرفته می شوند. در حقیقت، نقشه خوانی کلیه مراحل لازم برای موفقیت آمیز بودن انجام یک پروژه را پوشش می دهد. از ابتدا تا انتها وظایف بی شماری باید به ترتیب منطقی تعریف و تنظیم شوند که همه آنها در گرو قرائت صحیح از نقشه ها هستند.

بدون تردید، خواندن نقشه ها مشکل است! اما با گذشت زمان، همه قادر خواهند بود که نقشه ها را به راحتی و به سرعت بخوانند. اما این مهم نیاز به ثبت نام در یک دوره آموزش نقشه خوانی ساختمان دارد. برای این منظور می توانید از مزایای حضور در کلاس های نقشه خوانی خانه عمران بهره کامل را ببرید.